تشعشعات سنگ گرانیت – افسانه یا واقعیت؟

گرانیت یکی از رایج ترین و پراستفاده ترین سنگ های موجود در کره زمین است؛ با این حال همواره سوالات و ابهاماتی در مورد تشعشعات سنگ گرانیت و اینکه آیا داخل آن مواد رادیواکتیو وجود دارد یا خیر نگرانی افراد را برانگیخته است.

در این مطلب به بررسی تحقیقات علمی انجام شده در این زمینه می پردازیم و در مورد افسانه بودن یا واقعی بودن آن نتیجه گیری می کنیم.

چه سنگ هایی در پس زمینه خود تشعشعات پخش می کنند؟

تشعشعات موجود در پس زمینه سنگ ها امری طبیعی است و جای نگرانی ندارد؛

سنگ های مختلفی مانند گرانیت، اورانیوم و ماسه سنگ از خود تشعشعات ساتع می کنند. برخی سنگ های کوهستانی ممکن است مقادیر بیشتری نسبت به سایر سنگ ها داشته باشند.

با این حال؛ تشعشعاتی که در اثر سنگ ها بر سطح کره زمین منتشر می شود در محدوده ایمنی قرار دارد و زنگ خطری محسوب نمی شود.

تشعشعات سنگ گرانیت از کجا نشأت می گیرند؟

تشعشعات در گرانیت به دلیل وجود برخی از عناصر رادیواکتیو طبیعی مانند اورانیوم، توریم و پتاسیم ایجاد می شود.

گرانیت از کانی های کریستالی مانند کوارتز، ارتوکلاز و پلاژیوکلاز تشکیل شده است که حاوی عناصر رادیواکتیو هستند.

عناصر رادیواکتیو در گرانیت معمولا در مقادیر بسیار کم یافت می شود که وجود آنها طی تحقیقات و بررسی های صورت گرفته در جهان، علنا تاثیری بر سلامت انسان ندارد.

مقدار تشعشعات سنگ گرانیت چگونه اندازه گیری می شود؟

مقادیر رادیواکتیو سنگ ها با استفاده از ابزار خاصی به نام رادیومتر تعیین می شود. این دستگاه ها میزان تشعشعات سنگ ها را اندازه گیری می کنند.

استاندارد GOST

این مشخصه حداکثر میزان رادیواکتیوی که منجر به آسیب انسانها در کوتاه مدت و بلندمدت نمی شود را تعیین می کند؛

خوشبختانه مقدار رادیواکتیو گرانیت ها از حد استاندارد تجاوز نمی کند.

آیا تشعشعات سنگ گرانیت واقعا بی خطر است؟

با قطعیت می توان گفت بله؛ مقادیر رادیواکتیو موجود در گرانیت های ساختمانی بسیار ناچیز است و مطابق استاندارد های تعیین شده می باشد.

این مقادیر تاثیری بر سلامتی انسان ندارد و تا به امروز خلاف آن گزارش نشده است.

در بیشتر موارد میزان رادیواکتیو گرانیت ها در حد نرمال است لذا جای نگرانی نیست.

طبق استاندارد های GOST؛

تشعشع پس زمینه گرانیت نباید از 370Bq  در هر کیلوگرم فراتر رود.

با این حال برخی موارد از این میزان بیشتر می شود که هنگام استخراج آن از معدن شناسایی و جداسازی می گردد.

در واقع گرانیت های دارای رادیواکتیو بالا صرف امور هسته ای می گردند؛ لذا ارزش آنها بسیار بیشتر از آن است که صرف ساختمان سازی شود!

به همین منظور سریعا توسط افراد متخصص جمع آوری می گردد.

 اگر گرانیت خطری ندارد چرا درباره آن زیاد گفته می شود؟

این صحبت ها صرفا بر اثر نبود آگاهی صورت می گیرد.

متاسفانه افراد اخیرا این ماجرا را به حاشیه برده اند و خبرنگاران سعی می کنند این مسئله را امری مهم جلوه دهند؛

برخی با تیتر های خبری اعلام نگرانی بابت گرانیت های استفاده شده در مدارس و تاثیر آن بر دانش آموزان گفته اند،

جالب است بدانید؛

گرانیت ها به دلیل استحکام بالا نه تنها در ایران بلکه سراسر دنیا در مکان های پرتردد نظیر بیمارستان ها، نمایشگاه ها و فروشگاه ها، مدارس و دانشگاه ها، امکان مذهبی و… استفاده می گردد.

استفاده از گرانیت ها در محیط داخلی و بیرونی کاملا ایمن است

احتیاط در استفاده از گرانیت ها

درست است که مقدار رادیواکتیو موجود در گرانیت ها بسیار ناچیز است اما این مقدار در مواجهه با اشعه ایکس و گاما که در آزمایشگاه ها وجود دارد بیشتر می شود؛

لذا استفاده از گرانیت ها در محیط آزمایشگاهی ممنوع می باشد.

نتیجه گیری

• بی خطر برای انسان و محیط

گرانیت یک سنگ ایمن جهت ساخت تزئینات سنگی و استفاده در ساختمان است. تشعشات سنگ گرانیت بطور معمول در محدوده قابل قبولی است و خطری برای انسانها و سایر موجودات در معرض آن ندارد.

• جداسازی عامل خطرساز

در مواردی که مقدار رادیواکتیو گرانیت بالاتر از حد استاندارد است هنگام استخراج در معدن شناسایی شده و از سایرین جدا می گردد. سپس صرف امور هسته ای شده یا در بازیافت مواد رادیواکتیوی قرار می گیرد.

• نتیجه تحقیقات کشورهای مختلف

اگرچه برخی افراد هنوز در مورد ایمن بودن آن شک دارند ولی تحقیقات علمی صورت گرفته در سراسر جهان این امر را رد می کند و آن را کاملا بی خطر می دانند.

• نحوه اندازه گیری میزان رادیواکتیویته

این کار به وسیله دستگاه رادیومتر انجام می شود. معیار اندازه گیری آن برحسب بکرل در گرم (B/g) یا پیکوگوری (pCi/g) می باشد.

• استاندارد سازمان GOST

این سازمان حداکثر میزان قابل قبول و ایمن مواد رادیواکتیو طبیعی را برای انسان مشخص می کند. این مقدار برای سنگ گرانیت 370 (Bq/g) می باشد.

سایر سازمان های نظارتی هم در این رابطه شکل گرفته اند و نظریات آنها نیز بر همین اساس قرار دارد.

• استاندارد های سختگیرانه اروپا

سازمان های نظارتی در ایالات متحده سطح رادیواکتیو ایمن برای گرانیت ها را 4 (pCi/g) در نظر گرفته اند در حالی که در اروپا این قانون سختگیرانه تر دنبال می شود و رقم 1 (pCi/g) را برای آن تعیین کرده اند.

این استاندارد ها کاملا محافظه کارانه عمل می کنند؛ در ایران نیز معادن مورد کارشناسی و نظارت قرار می گیرد.

• گرانیت های کوهستانی

گرانیت هایی که در مناطق مرتفع و کوهستان ها یافت می شوند بطور کلی سطح تشعشعات بیشتری نسبت به گرانیت های سایر نواحی دارند لذا باید در مورد آنها سختگیری ها و مراقبت های بیشتری اعمال نمود.

• فقط در گرانیت ها تشعشعات رادیواکتیو وجود دارد؟

خیر؛ در سایر سنگ ها نیز یافت می شود ولی مقادیر آن به چشم نمی آید به همین دلیل تحقیقات و مطالعات گسترده در این زمینه صورت نگرفته است.

تراورتن ها به دلیل رسوبی بودن از این مورد مستثنی هستند. سنگ های آذرین دگرگونی احتمال دارا بودن تشعشعات بیشتری را به خود اختصاص داده اند.

• احتیاط در استفاده از گرانیت ها

مقادیر ناچیز رادیواکتیو در گرانیت ها در مواجهه با اشعه ایکس و گاما تحریک شده و زیادتر می شود. این اشعات در مراکز آزمایشگاهی و تحقیقاتی وجود دارند لذا استفاده از گرانیت در این مجموعه ها به شدت منع می شود.